Konsultacje w MKiDN

19 listopada 2018 roku nasze stowarzyszenie reprezentowane przez przedstawiciela Sebastiana Zielińskiego oraz Marka Bodnara wzięło udział w konsultacjach społecznych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie uregulowań prawnych dotyczących poszukiwań zabytków.

Na początku listopada 2018 roku nasza organizacja otrzymała zaproszenie z Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do udziału w konsultacjach społecznych dotyczących kierunków zmian przepisów dotyczących poszukiwania zabytków. Zaproszenie zawierało także prośbę o zajęcie stanowiska w opisywanym temacie i dostarczenie do ministerstwa w określonym terminie propozycji i też do dalszych dyskusji.

 

 

Stowarzyszenie „Galea” w zaledwie kilka dni przygotowało stosunkowo obszerny dokument, w którym wskazaliśmy w jaki sposób postrzegamy obecnie obowiązujące przepisy w zakresie poszukiwania zabytków, które z nich stwarzają największe problemy, które mogłyby pozostać w mocy, a które ewentualnie należałoby zmienić i dlaczego. W swoim dokumencie wskazaliśmy cztery główne zagadnienia, których uregulowanie naszym zdaniem mogłyby pozytywnie wpłynąć nie tylko na samo zagadnienie poszukiwania zabytków, ale przede wszystkim na ich ochronę i były to:

 

1. Wprowadzenie cezury czasowej dla odkrywanych ruchomych zabytków archeologicznych
2. Usprawnienie i ujednolicenie na terenie całego kraju procedury wydawania pozwoleń na poszukiwania zabytków
3. Wdrożenie procedur stosowania przepisów dotyczących nagród za odkrycia zabytków archeologicznych dla osób prowadzących poszukiwania na podstawie pozwoleń
4. Wprowadzenie systemu szkoleń dla osób prowadzących poszukiwania zabytków

 

Każde z powyższych zagadnień zostało przez nas szeroko opisane. Na bazie własnych doświadczeń podaliśmy przykłady w jaki sposób obecnie stosowane są przepisy Ustawy o Ochronie Zabytków i Opieki nad Zabytkami oraz innych aktów prawnych. Które ze stosowanych praktyk pozytywnie wpływają na ochronę zabytków, a które często wywołują skutek odwrotny od zamierzonego. Jako organizacja zrzeszająca pasjonatów historii daliśmy wyraz temu, że dla nas najważniejsza jest ochrona dziedzictwa materialnego i kulturowego a prowadzone poszukiwania zabytków nie mogą prowadzić do jego niszczenia. Swoje stanowisko podtrzymaliśmy na wspomnianym spotkaniu wskazując jednoznacznie, że amatorskie poszukiwania zabytków nie powinny być dozwolone na stanowiskach archeologicznych a mogą się odbywać jedynie pod nadzorem archeologa np. w ramach badań powierzchniowych.  

 

W spotkaniu, które odbyło się w dniu 19 listopada w siedzibie ministerstwa uczestniczyły osoby reprezentujące 10 organizacji pozarządowych tj. Polski Związek Eksploratorów, Stowarzyszenie Eksploracyjne na Rzecz Ratowania Zabytków „Sakwa”, Ostrowskie Stowarzyszenie Eksploracyjno-Historyczne „Enigma”, Fundację Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna, Stowarzyszenie „Wizna”, Stowarzyszenie Brodnicka Grupa Eksploracyjno-Poszukiwawcza, Stowarzyszenie Grupa Poszukiwawcza „Riese”, Stowarzyszenie Wielkopolska Grupa Eksploracyjno-Historyczna „Gniazdo”, Lubuską Grupę Eksploracyjną „Nadodrze”, Stowarzyszenie Historyczno-Badawcze „Galea” oraz redaktor miesięcznika „Odkrywca”, indywidualny kolekcjoner a także dyrektor i eksperci z Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Pomimo tego, że w swoim piśmie poruszyliśmy wiele istotnych naszym zdaniem kwestii dotyczących poszukiwań zabytków, to w trakcie spotkania omówionych zostało tylko kilka zagadnień.

 

Na omawianym spotkaniu podobnie jak inni uczestnicy zasygnalizowaliśmy konieczność zmiany ustawowej definicji zabytku archeologicznego. Podobnie jak inne stowarzyszenia zauważyliśmy, że wiele problemów środowiska eksploratorskiego wynika wprost ze zbyt szerokiej i mało precyzyjnej definicji tego rodzaju zabytków. Niestety na spotkaniu wskazane zagadnienie nie było szerzej omawiane a wśród uczestników dominował pogląd o konieczności wprowadzenia do wspomnianej definicji cezury czasowej.  Nasza organizacja w tym aspekcie przedstawiła propozycję, aby za ruchome zabytki archeologiczne z mocy ustawy były uznawane wszystkie przedmioty wykonane do XV wieku.

 

Znaczna część toczących się w tym dniu konsultacji była poświęcona propozycji wprowadzenia licencji na poszukiwanie zabytków. W trakcie dyskusji zakomunikowano o tym, że środowisko eksploratorskie wyraziło zgodę na wprowadzenie licencji wydawanych przez koncesjonowaną organizację. Nasze stowarzyszenie jako nowo zaproszony uczestnik  konsultacji nie posiadało żadnej wiedzy w opisywanym zakresie. Złożona propozycja wprowadzenia licencji, tak jak w przypadku większości uczestników, spotkała się z naszą negatywną oceną. Projekt wprowadzenia licencji wydawanych przez organizację pozarządową odebraliśmy jako próbę komercjalizacji poszukiwań zabytków.

 

Podczas spotkania zostały omówione także zagadnienia dotyczące własności znalezisk, społecznego depozytariusza zabytków, formy zgody właściciela terenu na prowadzenie poszukiwań oraz edukacji środowiska eksploratorskiego w zakresie uzyskiwania pozwoleń na poszukiwania zabytków, ich rozpoznawania i sposobu postępowania po dokonanym odkryciu. Dyskusje dotyczące powyższych zagadnień nie doprowadziły do ustalenia konkretnych rozwiązań i pozostały otwarte do dalszych prac. Spotkanie zakończyło się wyrażeniem opinii uczestników na temat roli poszukiwaczy w ochronie zabytków oraz prośbą o zajęcie stanowiska przez uczestników w kwestiach dotyczących propozycji wprowadzenia licencji i uprawnień i obowiązków depozytariusza zabytków.